Tiến sĩ về làm nông dân: Hồi sinh đồi đá trơ trọi nhờ cỏ dại, trồng cacao không hoá chất tạo dòng socola đắt nhất Việt Nam

Chúng tôi đến thăm Stone Hill Farm vào một buổi sáng sớm tháng 12. Cơn mưa rào trước đó khiến con đường đất dốc dẫn lên đồi trở nên trơn trượt và khó khăn hơn. Đón tiếp chúng tôi là một người đàn ông đã đứng tuổi, mái đầu bạc quá nửa, mặc quần jean và áo kẻ caro, chân đi ủng, khiến nhiều người liên tưởng đến hình ảnh của những nông dân Mỹ.  

Ông tên là Phạm Hồng Đức Phước, từng là giảng viên tại Đại học Nông Lâm Thành phố Hồ Chí Minh, là một tiến sĩ, chuyên gia về cacao và đảm nhiệm vị trí Phó ban Điều phối Chương trình Cacao Quốc gia. Ông cũng là một nông dân. Mười năm trước, sau khi nghỉ hưu, người thầy giáo quyết định trở về Đồng Nai để làm lâm nghiệp "fulltime".

Hiện trạng tại quả đồi những ngày đầu tiên chỉ toàn đá và đất xói mòn, đã bị rửa trôi, không một cọng cây ngọn cỏ. Cũng vì thế mà ông đặt tên cho quả đồi là Stone Hill Farm.  

Khi cỏ dại không còn "dại"

"Thời gian đầu, tôi xây căn nhà nhỏ trên núi và sống ở đó. Lúc về đây không có điện, không nước, không sóng điện thoại. Tôi phải hứng nước mưa, tối thắp đèn cầy", ông Phước kể.

Vượt qua những khó khăn, thiếu thốn, ông từng bước nghiên cứu, phục hồi hữu cơ và làm giàu cho đất, cải thiện rừng đầu nguồn. Trong đó, khâu khó nhất là phục hồi hữu cơ cho đất.

Hữu cơ có thể lấy từ rất nhiều nguồn, ví dụ phân chuồng, phân ủ rơm rạ, các loại dư thừa vỏ thực vật như vỏ cacao, vỏ hạt đậu,... Tuy nhiên, để áp dụng cho một diện tích rộng lớn và tiết kiệm, việc sử dụng phân chuồng, rơm rạ hay cây họ đậu trở nên bất khả thi.

"10 năm trước, ở đây có rất nhiều mùn cưa, nông dân muốn bỏ đi nên tôi xin lại, họ mừng và quý lắm. Tôi ủ mùn cưa cùng phân chuồng và cỏ trong khoảng 4-5 tháng, đến lúc tất cả đã mục thì đem bón cho đất. Một tuần tôi chở vài trăm bao mùn cưa như vậy.

Khi thấy hiệu quả, tôi tập huấn cho người dân xung quanh cách sử dụng, họ thấy hay và làm theo. Vậy là năm sau tôi không xin được mùn cưa nữa", ông cười nói.

Sau đó, tình cờ đọc được một bài báo nói về tác hại của cỏ mỹ, người thầy giáo chợt nảy ra ý tưởng dùng chính loại cỏ này để tạo sinh khối và phục hồi hữu cơ cho đất. Từ trước đến nay, cỏ mỹ cũng giống như nhiều loại cỏ dại khác, là kẻ thù mà người nông dân luôn muốn tận diệt vì cho rằng chúng gây hại cho sự phát triển của cây trồng.

Nhưng đối với vị chuyên gia đã có vài chục năm nghiên cứu và làm nông-lâm nghiệp, loại cỏ này đáp ứng tất cả những tiêu chí mà ông tìm kiếm: phổ thích nghi rộng, sống được trên mọi loại đất, hệ số nhân giống cao, khả năng phát tán rất mạnh. Hơn nữa, không cần mất chi phí mua giống mà chúng ở khắp nơi, phát triển mạnh mà không hề mất công chăm sóc và có sức sống vượt trội so với những loài cỏ khác.

Dù trái ngược với quan niệm và cách thức canh tác truyền thống, thậm chí bị các đồng nghiệp cảnh bảo là "tội ác", ông vẫn kiên quyết trồng cỏ trên chính ngọn đồi của mình. Ông cho biết cỏ mỹ có khả năng huy động những chất dinh dưỡng khó tiêu, đặc biệt phù hợp để phục hồi hữu cơ cho đất. Điểm đáng lưu ý trong kỹ thuật này đó là việc phát cỏ và tụ gốc.